มะลิ
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
| มะลิ | |
|---|---|
 | |
| มะลิลา (Jasminum sambac) | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| (unranked): | Angiosperms |
| (unranked): | Eudicots |
| (unranked): | Asterids |
| อันดับ: | Lamiales |
| วงศ์: | Oleaceae |
| เผ่า: | Jasmineae |
| สกุล: | Jasminum L. (1753) |
| ชนิดต้นแบบ | |
| Jasminum officinale L. | |
| สปีชีส์ | |
| |
มะลิ (ชื่อวิทยาศาสตร์: Jasminum; อังกฤษ: Jasmine; อินโดนีเซีย: Melati) เป็นไม้พุ่มหรือไม้เถาในวงศ์มะลิ มีประมาณ 200 ชนิด มีถิ่นกำเนิดในพื้นที่เขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในแถบทวีปยุโรป เอเชีย และแอฟริกา ลักษณะดอกและกลิ่นมีความแตกต่างกันไปตามแตละชนิดหรือพันธุ์
เนื้อหา
[ซ่อน]ลักษณะทางพฤษศาสตร์[แก้]
มะลิมีทั้งชนิดไม้ผลัดใบและไม้ไม่ผลัดใบที่ลำต้นตั้งตรงหรือกางออก หรือเป็นไม้พุ่มและไม้เถา ใบเรียงใบแบบตรงข้ามหรือเรียงใบแบบสลับ สามารถเป็นใบเดี่ยว มีสามใบ หรือเป็นแบบขนนก ดอกมีเส้นผ่าศูนย์กลางราว 2.5 ซม (0.98 นิ้ว) มีสีขาวหรือเหลือง บางชนิดมีสีแดงเรื่อ ดอกแบบช่อกระจุก หนึ่งกระจุกมีอย่างน้อยสามดอก บางชนิดเป็นดอกเดี่ยวที่ปลายแขนง แต่ละดอกมี 4 - 9 กลีบดอก มี 2 ช่อง และ 1 - 4 ออวุล มันมีเกสรเพศผู้ที่มีก้านชูอับเรณูสั้นๆ 2 เกสร ใบประดับรูปแถบหรือรูปไข่ วงกลีบเลี้ยงรูประฆัง ดอกมีกลิ่นหอม ผลแบบเบอร์รี เปลี่ยนเป็นสีดำเมื่อสุก[4][5]
จำนวนโครโมโซมพื้นฐานของสกุลคือ 13 สปีชีส์ส่วนมากเป็น diploid (2n=26) อย่างไรก็ตาม ยังมี polyploidy (จำนวนโครโมโซมมากว่าปกติ) ปรากฎอยู่ในธรรมชาติ โดยเฉพาะใน Jasminum sambac (2n=39), Jasminum flexile (2n=52), Jasminum primulinum (2n=39), และ Jasminum angustifolium (2n=52)[4]
การกระจายพันธุ์และถิ่นอาศัย[แก้]
มะลิมีถิ่งกำเนิดในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในพื้นที่ทวีปเอเชีย, ทวีปแอฟริกา, และออสตราเลเซีย[6] มีประมาณ 200 ชนิด มีเพียงชนิดเดียวที่มีถิ่นกำเนิดในยุโรป[7] มีศูนย์กลางความหลากหลายในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้[5]
แม้ว่าจะไม่มีถิ่นกำเนิดในยุโรป มะลิหลายชนิดได้ปรับตัวกลายเป็นพืชพื้นถิ่นในแถบเมดิเตอร์เรเนียน เช่น มะลิสเปน (Jasminum grandiflorum) ที่มีถิ่นกำเนิดจากประเทศอิหร่านและทางตะวันตกของเอเชียใต้ และปัจจุบันได้กลายเป็นพืชท้องถิ่นในคาบสมุทรไอบีเรีย[4]
Jasminum fluminense (บางครั้งถูกเข้าใจผิดเป็นมะลิบลาซิล) และ Jasminum dichotomum (Gold Coast Jasmine) เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานในรัฐฮาวายและรัฐฟลอริดา[8][9] Jasminum polyanthum เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานในประเทศออสเตรเลียเช่นกัน[10]
อนุกรมวิธาน[แก้]
สปีชีส์ภายใต้สกุล Jasminum จัดอยู่ภายใต้เผ่า Jasmineae ของวงศ์ Oleaceae[4] Jasminum แบ่งเป็น 5 หมู่ ประกอบด้วย Alternifolia, Jasminum, Primulina, Trifoliolata, และ Unifoliolata[11]ชื่อสกุลกลายมาจากคำว่า Yasameen ("ของขวัญจากพระเจ้า") ในภาษาเปอร์เซียมาเป็นภาษาอาหรับและภาษาละติน[12][13][14]
สปีชีส์[แก้]
ประกอบด้วย:[15]
- J. abyssinicum Hochst. ex DC.
– forest jasmine - J. adenophyllum Wall.
– bluegrape jasmine, pinwheel jasmine, princess jasmine - J. angulare Vahl
- J. angustifolium (L.) Willd.
- J. auriculatum Vahl
– Indian hasmine, needle-flower jasmine - J. azoricum L.
- J. beesianum Forrest & Diels
– red jasmine - J. dichotomum Vahl
– Gold Coast jasmine - J. didymum G.Forst.
- J. dispermum Wall.
- J. elegans Knobl.
- J. elongatum (P.J.Bergius) Willd.
- J. floridum Bunge
- J. fluminense Vell.
- J. fruticans L.
- J. grandiflorum L.
– Catalonian jasmine, jasmin odorant, royal jasmine, Spanish jasmine - J. humile L.
– Italian jasmine, Italian yellow jasmine - J. anceolarium Roxb.
- J. mesnyi Hance
– Japanese jasmine, primrose jasmine, yellow jasmine - J. multiflorum (Burm.f.) Andrews
– Indian jasmine, star jasmine, winter jasmine - J. multipartitum Hochst.
– starry wild jasmine - J. nervosum Lour.
- J. nobile C.B.Clarke
- J. nudiflorum Lindl.
– winter jasmine - J. odoratissimum L.
– yellow jasmine - J. officinale L.
– common jasmine, jasmine, jessamine, poet's jasmine, summer jasmine, white jasmine - J. parkeri Dunn
– dwarf jasmine - J. polyanthum Franch.
- J. sambac (L.) Aiton
– Arabian jasmine, Sambac jasmine - J. simplicifolium G.Forst.
- J. sinense Hemsl.
- J. subhumile W.W.Sm.
- J. subtriplinerve Blume
- J. tortuosum Willd.
- J. urophyllum Hemsl.
ความเกี่ยวข้องกับวัฒธรรมและชนชาติ[แก้]
เนื่องจากมะลิมีหลายพันธุ์ และขึ้นอยู่ในภูมิภาคเอเชีย มะลิจึงมีความสำคัญต่อวัฒนธรรมของชนชาติต่างๆ ในแถบเอเชียใต้ และตะวันออกเฉียงใต้
- คนไทยนิยมนำดอกมะลิมาใช้ลอยน้ำเย็นเพื่อดื่ม ตกแต่ง ร้อยเป็นมาลัยบูชาพระ และทำเครื่องหอม นอกจากนี้มะลิยังเป็นสัญลักษณ์ของวันแม่ด้วย มีดอกที่เป็นสีขาวบริสุทธิ์
- มะลิ (melati putih) เป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศอินโดนีเซีย
- มะลิฉัตร (Arabian jasmine) เป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศฟิลลิปปินส์
